Co to jest psychoterapia i konsultacja psychologiczna? Czym różnią się oba zagadnienia? Kim jest psycholog, a kim psychoterapeuta?

Psychoterapia i konsultacja psychologiczna to dwa pojęcia często używane w kontekście zdrowia psychicznego, jednak różnią się zakresem, celem i sposobem pracy z pacjentem. Aby lepiej zrozumieć różnice, warto omówić szczegółowo oba terminy oraz przedstawić role psychologa i psychoterapeuty w polskim systemie opieki zdrowotnej Konsultacja psychologiczna Konsultacja psychologiczna to forma krótkoterminowego wsparcia, której celem jest zrozumienie problemu zgłaszanego przez pacjenta oraz zaproponowanie odpowiednich rozwiązań. W Polsce konsultacje psychologiczne są prowadzone przez psychologów, którzy posiadają wykształcenie wyższe w dziedzinie psychologii (ukończone jednolite studia magisterskie). Psycholog w ramach konsultacji może: • przeprowadzić szczegółowy wywiad dotyczący sytuacji życiowej i problemów pacjenta, • zidentyfikować trudności lub czynniki wpływające na aktualny stan psychiczny, • zaproponować strategie radzenia sobie z trudnościami, • wskazać konieczność dalszej diagnozy, terapii lub konsultacji z innymi specjalistami (np. psychiatrą). Konsultacja psychologiczna jest zazwyczaj krótkoterminowa i może obejmować od jednego do kilku spotkań. Głównym celem jest zrozumienie aktualnego problemu i zaproponowanie działań, które mogą pomóc pacjentowi. W przypadku trudności związanych z bardziej złożonymi zaburzeniami psychicznymi, psycholog może skierować pacjenta do psychoterapeuty lub psychiatry (APA, 2020). Psychoterapia Psychoterapia to długoterminowy proces leczenia i wsparcia emocjonalnego, który koncentruje się na głębszych i bardziej złożonych problemach psychicznych, emocjonalnych czy relacyjnych. W Polsce psychoterapia jest prowadzona przez psychoterapeutów – osoby, które ukończyły specjalistyczne szkolenie w jednym z nurtów psychoterapeutycznych. Psychoterapeuci mogą, ale nie muszą, posiadać wykształcenie psychologiczne – do podjęcia szkolenia wystarczające jest ukończenie studiów wyższych z zakresu nauk humanistycznych, społecznych lub medycznych. Psychoterapia różni się od konsultacji psychologicznej przede wszystkim tym, że: 1. Jest procesem długoterminowym – często trwa miesiące lub lata. 2. Koncentruje się na głębokiej pracy nad przyczynami problemów, a nie tylko na ich objawach. 3. Wykorzystuje różne techniki terapeutyczne dostosowane do problemu pacjenta oraz nurtu terapeutycznego (np. terapia poznawczo-behawioralna, psychodynamiczna, humanistyczna). 4. Może być prowadzona indywidualnie, grupowo, z parą lub rodziną. Psychoterapia w Polsce odbywa się w oparciu o kodeks etyczny oraz zasady wypracowane przez organizacje terapeutyczne (np. Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychodynamicznej). Psychoterapeuta jest zobowiązany do regularnej superwizji swojej pracy, co oznacza, że omawia swoje działania z bardziej doświadczonym specjalistą w celu zapewnienia najwyższej jakości usług (Norcross & Lambert, 2019). Psycholog a psychoterapeuta – kto jest kim? W polskim systemie opieki zdrowotnej role psychologa i psychoterapeuty są ściśle określone, chociaż w praktyce mogą się uzupełniać. • Psycholog – to osoba, która ukończyła studia magisterskie z psychologii. Psychologowie specjalizują się w różnych dziedzinach, takich jak psychologia kliniczna, edukacyjna, organizacyjna czy sportowa. Mogą przeprowadzać diagnozę psychologiczną, zajmować się poradnictwem psychologicznym oraz prowadzić interwencje kryzysowe. Psychologowie nie mają uprawnień do prowadzenia psychoterapii, chyba że ukończyli dodatkowe szkolenie psychoterapeutyczne (Polskie Towarzystwo Psychologiczne, 2017). • Psychoterapeuta – to osoba, która ukończyła cztero- lub pięcioletnie szkolenie w wybranym nurcie psychoterapii i odbyła wymagane praktyki kliniczne. Psychoterapeuci mogą pracować z osobami cierpiącymi na różne zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, zaburzenia lękowe czy zaburzenia osobowości. Nie muszą być psychologami z wykształcenia – wielu psychoterapeutów to lekarze, pedagodzy czy socjologowie (Barkham et al., 2021). • Psychiatra – choć nie jest głównym tematem tego tekstu, warto wspomnieć o psychiatrach, ponieważ często współpracują z psychologami i psychoterapeutami. Psychiatrzy to lekarze medycyny specjalizujący się w leczeniu zaburzeń psychicznych. Mogą przepisywać leki, co odróżnia ich od psychologów i psychoterapeutów. Dlaczego warto znać różnice? Zrozumienie różnic między psychoterapią a konsultacją psychologiczną pozwala pacjentom lepiej dobrać formę pomocy do swoich potrzeb. Na przykład, osoba przeżywająca chwilowy kryzys życiowy (np. związany z rozwodem czy utratą pracy) może skorzystać z konsultacji psychologicznej, aby uzyskać wsparcie i wskazówki. Natomiast osoba zmagająca się z długotrwałymi problemami, takimi jak depresja czy trudności w relacjach interpersonalnych, może potrzebować psychoterapii, aby przepracować głębsze przyczyny swoich trudności.

Bibliografia

  • American Psychological Association. (2020). Dictionary of Psychology. APA Publishing.
  • Barkham, M., Lutz, W., Lambert, M. J., & Saxon, D. (2021). Psychotherapy: Research, practice, and outcomes. Cambridge University Press.
  • Norcross, J. C., & Lambert, M. J. (2019). Evidence-based therapy relationships. Psychotherapy, 56(4), 421–432.
  • Polskie Towarzystwo Psychologiczne. (2017). Kodeks etyczny psychologa.
Opracowała: Nikola Drąg

Czym jest diagnoza psychologiczna i jak się ją przeprowadza?

Diagnoza psychologiczna to proces systematycznego zbierania i analizowania informacji o osobie w celu określenia jej stanu psychicznego, trudności oraz zasobów. W Polsce diagnoza psychologiczna jest przeprowadzana przez wykwalifikowanych psychologów, którzy wykorzystują różnorodne metody i narzędzia, takie jak wywiad, obserwacja oraz testy psychologiczne. Proces ten jest kluczowy w pracy psychologa, szczególnie w diagnozowaniu zaburzeń, ustalaniu planu terapeutycznego lub podejmowaniu decyzji dotyczących dalszej pomocy. Cele diagnozy psychologicznej Główne cele diagnozy psychologicznej obejmują: 1. Zrozumienie problemu: Określenie natury trudności pacjenta oraz ich wpływu na codzienne funkcjonowanie. 2. Ocena zasobów i deficytów: Zbadanie mocnych stron, potencjału i obszarów wymagających wsparcia. 3. Postawienie diagnozy klinicznej: W przypadku zaburzeń psychicznych zgodnie z klasyfikacjami ICD-11 lub DSM-5. 4. Opracowanie planu działania: Zaproponowanie strategii pomocy, takich jak terapia, interwencja czy współpraca z innymi specjalistami. Proces diagnozy psychologicznej dzieci I młodzieży W polskim kontekście diagnoza psychologiczna często przebiega w kilku etapach, które pozwalają na pełne zrozumienie sytuacji pacjenta. Przykładem takiego procesu jest diagnoza psychologiczna dzieci i młodzieży. 1. Spotkanie wstępne z rodzicami Pierwsze spotkanie odbywa się z rodzicami (lub opiekunami prawnymi). Psycholog przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący: • Rozwoju dziecka (ciąża, poród, wczesne etapy życia). • Funkcjonowania emocjonalnego, społecznego i edukacyjnego. • Obecnych trudności oraz ich wpływu na codzienne życie. Ten etap pozwala psychologowi na zebranie istotnych informacji oraz zrozumienie kontekstu, w jakim dziecko funkcjonuje. 2. Spotkania diagnostyczne z dzieckiem Kolejne dwa spotkania odbywają się bez udziału rodziców i koncentrują się na bezpośredniej pracy z dzieckiem. Psycholog wykorzystuje różnorodne narzędzia diagnostyczne, takie jak: • Testy inteligencji: m.in. Skala Inteligencji Wechslera lub Skala Inteligencji Stanford-Binet 5, które pozwalają na ocenę poziomu intelektualnego dziecka, w tym jego mocnych i słabych stron. o Skala Inteligencji Stanford - Binet 5: jest to test służący do oceny inteligencji i możliwości poznawczych. Składa się z zadań o rosnącym poziomie trudności, które badają różne obszary, takie jak pamięć, zdolności logiczne czy rozumowanie. • Testy osobowości i emocji: takie jak rysunek projekcyjny (np. „Narysuj rodzinę”) czy testy kwestionariuszowe dostosowane do wieku. • Obserwacja zachowania: psycholog analizuje sposób komunikacji, reakcje emocjonalne oraz interakcje dziecka podczas sesji. 3. Omówienie wyników z rodzicami Ostatnie spotkanie odbywa się ponownie z rodzicami. Psycholog przedstawia wyniki diagnozy, omawia mocne strony oraz trudności dziecka, a także proponuje plan działania. Może to obejmować: • Skierowanie do dalszej terapii (np. psychoterapii, terapii SI). • Wsparcie edukacyjne (np. dostosowanie wymagań szkolnych). • Wskazówki dotyczące pracy z dzieckiem w domu. Narzędzia diagnostyczne W procesie diagnozy psychologicznej stosuje się różnorodne narzędzia, które pozwalają na pełniejsze zrozumienie trudności pacjenta. Wśród najczęściej używanych metod znajdują się: • Wywiad kliniczny: Pytania otwarte, półustrukturalizowane, pozwalające na szczegółową analizę historii życia pacjenta. • Testy psychometryczne: Takie jak kwestionariusze osobowości, testy inteligencji, skale depresji i lęku (np. BDI-II, STAI). • Obserwacja: Analiza zachowania pacjenta w różnych sytuacjach diagnostycznych. • Skale rozwoju: Używane w diagnozie dzieci, np. Profil Psychoedukacyjny PEP-R. Znaczenie diagnozy psychologicznej Diagnoza psychologiczna jest fundamentem skutecznej pomocy psychologicznej. Dzięki niej możliwe jest: • Wczesne rozpoznanie trudności i wdrożenie odpowiednich działań. • Dostosowanie metod terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta. • Współpraca z innymi specjalistami, np. psychiatrą, pedagogiem czy terapeutą integracji sensorycznej. Proces diagnozy psychologicznej w Polsce jest ściśle ustrukturalizowany i dostosowany do potrzeb pacjentów. Wywiad z rodzicami, praca z dzieckiem oraz szczegółowa analiza wyników pozwalają psychologowi na zrozumienie trudności i zasobów pacjenta, a także na zaproponowanie optymalnych rozwiązań. Skuteczna diagnoza nie tylko pomaga w określeniu problemu, ale również stanowi podstawę do stworzenia efektywnego planu terapeutycznego.

Bibliografia:

  • American Psychological Association. (2020). Dictionary of Psychology. APA Publishing.
  • Piaget, J., & Inhelder, B. (1969). The psychology of the child. Basic Books.
  • Wechsler, D. (2003). Wechsler Intelligence Scale for Children – Fourth Edition (WISC-IV). Psychological Corporation.
  • Polskie Towarzystwo Psychologiczne. (2017). Kodeks etyczny psychologa.
  • Shapiro, A. K., & Shapiro, E. S. (2004). Assessment in child psychology. Guilford Press.
Opracowała: Nikola Drąg

Czym jest diagnoza integracji sensorycznej (SI)?

Diagnoza integracji sensorycznej (SI) to proces oceny funkcjonowania układu sensorycznego, który odgrywa kluczową rolę w przetwarzaniu bodźców zmysłowych i wpływa na codzienne funkcjonowanie dziecka. Zaburzenia integracji sensorycznej mogą prowadzić do trudności w uczeniu się, zachowaniu, koordynacji ruchowej, a nawet w relacjach społecznych. W Polsce diagnoza SI jest przeprowadzana przez wykwalifikowanych terapeutów integracji sensorycznej i stanowi podstawę do opracowania planu terapii, jeśli takie zaburzenia zostaną stwierdzone. Co to jest integracja sensoryczna? Integracja sensoryczna to proces neurologiczny, w którym mózg odbiera, organizuje i interpretuje informacje zmysłowe pochodzące z otoczenia oraz ciała. Obejmuje ona bodźce z: • Wzroku (system wizualny), • Słuchu (system audytywny), • Dotyku (system dotykowy), • Propriocepcji (zmysł pozycji ciała), • Układu przedsionkowego (zmysł równowagi i ruchu), • Węchu i smaku. Prawidłowa integracja sensoryczna pozwala na efektywne funkcjonowanie w codziennym życiu, umożliwiając koordynację ruchów, regulację emocji, skupienie uwagi i adaptacyjne reakcje na bodźce. Gdy proces ten jest zaburzony, może prowadzić do nadwrażliwości (hipersensytywności), niedowrażliwości (hiposensytywności) lub nieprawidłowej reakcji na bodźce. Kiedy wskazana jest diagnoza SI? Diagnoza SI jest szczególnie zalecana w przypadku dzieci, u których obserwuje się: • Trudności w regulacji emocji, np. częste wybuchy złości lub lękliwość. • Problemy z motoryką, takie jak niezdarność ruchowa, trudności z rysowaniem, pisaniem czy wiązaniem butów. • Nadwrażliwość na bodźce, np. niechęć do dotyku, głośnych dźwięków, określonych tekstur jedzenia. • Niedowrażliwość, np. potrzeba intensywnego ruchu, brak reakcji na ból. • Problemy z koncentracją uwagi, trudności w nauce lub komunikacji. Diagnoza może być również wskazana w przypadku dzieci z zaburzeniami rozwoju, takimi jak zaburzenia ze spektrum autyzmu, ADHD czy opóźnienia w rozwoju mowy. Jak przebiega diagnoza SI? Diagnoza integracji sensorycznej w Polsce przebiega w kilku etapach, aby zapewnić kompleksowe zrozumienie trudności dziecka i zaplanowanie odpowiedniej terapii. 1. Wywiad z rodzicami Diagnoza zaczyna się od szczegółowego wywiadu z rodzicami, podczas którego terapeuta zbiera informacje na temat: • Historii rozwoju dziecka (ciąża, poród, wczesne etapy życia). • Zachowania dziecka w domu, szkole lub przedszkolu. • Trudności obserwowanych w codziennym funkcjonowaniu. • Preferencji i reakcji dziecka na bodźce zmysłowe (np. jedzenie, ubrania, hałas). Ten etap pozwala terapeucie na zrozumienie kontekstu, w jakim dziecko funkcjonuje, oraz wstępne zidentyfikowanie problemów sensorycznych. 2. Obserwacja dziecka Kolejnym etapem jest obserwacja dziecka w warunkach naturalnych (np. zabawa) lub kontrolowanych (w gabinecie terapeutycznym). Terapeuta zwraca uwagę na: • Sposób poruszania się i koordynację ruchów. • Reakcje na różnorodne bodźce (dotyk, dźwięk, światło). • Zachowanie w sytuacjach wymagających skupienia uwagi lub regulacji emocji. 3. Testy i ocena kliniczna Terapeuci SI wykorzystują standaryzowane testy i narzędzia diagnostyczne, takie jak: • Testy południowokalifornijskie (SIPT – Sensory Integration and Praxis Tests): Badające różne aspekty integracji sensorycznej, takie jak planowanie motoryczne, równowaga, reakcje na bodźce dotykowe. • Profil Sensoryczny (Sensory Profile): Kwestionariusze wypełniane przez rodziców, które pomagają zrozumieć reakcje dziecka na bodźce w różnych sytuacjach. • Obserwacja kliniczna: Ocena reakcji dziecka na zadania ruchowe i sensoryczne. 4. Omówienie wyników i zalecenia Po zakończeniu diagnozy terapeuta przedstawia rodzicom szczegółowe wyniki, w tym: • Mocne strony dziecka oraz obszary wymagające wsparcia. • Charakter trudności sensorycznych (nadwrażliwość, niedowrażliwość, problemy z koordynacją). • Plan działania, który może obejmować terapię SI, współpracę z innymi specjalistami (np. logopedą, psychologiem) oraz wskazówki dla rodziców dotyczące codziennych aktywności wspierających dziecko. Terapia integracji sensorycznej Jeśli diagnoza wykaże zaburzenia SI, terapeuta może zaproponować terapię, której celem jest poprawa przetwarzania bodźców sensorycznych. Terapia odbywa się w formie zabawy, a jej zadania są dostosowane do potrzeb dziecka. Ćwiczenia mogą obejmować: • Aktywności poprawiające równowagę i koordynację ruchową (np. huśtanie, chodzenie po linie). • Stymulację zmysłów, np. poprzez różnorodne tekstury, światło czy dźwięki. • Ćwiczenia wspierające planowanie motoryczne, takie jak układanie puzzli czy skomplikowane tory przeszkód. Znaczenie diagnozy SI Diagnoza SI jest kluczowym krokiem w zrozumieniu trudności dziecka i zaplanowaniu działań, które pomogą mu lepiej funkcjonować w codziennym życiu. Wczesne rozpoznanie i terapia mogą znacząco poprawić jakość życia dziecka, umożliwiając mu lepsze radzenie sobie w szkole, w relacjach z rówieśnikami oraz w środowisku rodzinnym. Podsumowanie Diagnoza integracji sensorycznej to kompleksowy proces, który pozwala na identyfikację trudności w przetwarzaniu bodźców zmysłowych. Dzięki niej terapeuci i rodzice mogą lepiej zrozumieć potrzeby dziecka i skutecznie wspierać jego rozwój. Profesjonalne podejście do diagnozy SI, oparte na standaryzowanych metodach, zapewnia wysoką jakość oceny i możliwość opracowania skutecznego planu terapeutycznego.

Bibliografia

  • Ayres, A. J. (2005). Sensory integration and the child: Understanding hidden sensory challenges. Western Psychological Services.
  • Dunn, W. (1999). The sensory profile: User's manual. Psychological Corporation.
  • Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Integracji Sensorycznej. (2022). Wytyczne dotyczące diagnozy i terapii SI.
  • Bundy, A. C., Lane, S. J., & Murray, E. A. (2002). Sensory integration: Theory and practice. F. A. Davis Company.
Opracowała: Nikola Drąg